Nakon skoro tri decenije konstantnog ekonomskog rasta Poljske, ekonomski šokovi koje cijeli svijet osjeća u posljednje dvije godine došli su po svoje.
“Post-sovjetsko ekonomsko čudo” i “zemlja koja će prestići Veliku Britaniju do 2030”, ove godine, zbog eksternih šokova jedva drži glavu iznad vode, a ako je suditi prema broju ljudi koji je prisustvovao nedavno održanim mitinzima opozicije u Poljskoj, građani svog “čuda” ne žele da se odreknu.
Od pada Berlinskog zida i kasnijeg priključenja u EU, Poljska je postala jedna od najvećih evropskih ekonomija i postala jedan od motora ekonomskog rasta. Tako bar kaže Poljski ekonomski institut, “think-tank” koji je uradio istraživanje uticaja članstva EU na ekonomiju Poljske, piše Blic.
Oni su došli do zaključka da je BDP po glavi stanovnika, zasnovan na paritetu kupovne moći, trenutno veći 31 posto nego što bi bio da nisu postali članica bloka. Agregatno od pristupanja EU porasli su preko 90 posto!
Da je nazivati ih “ekonomskim čudom” opravdano pokazuje i činjenica da dok je 1989. godine BDP po glavi stanovnika u Poljskoj bio tek 10. dio BDP po glavi stanovnika u Njemačkoj, danas su ti podaci drastično drugačiji.
Preko tri decenije ekonomskog rasta, dovelo je do situacije da BDP po glavi stanovnika poraste na nivo u Poljskoj od 32.320 eura, dok je u Njemačkoj taj indikator na nivou od 45.941 eura, u Francuskoj 34.200 eura, Velikoj Britaniji 39.477 eura. Prema procjenama Poljska će Veliku Britaniju prestići do 2030. godine.
Pored toga za posljednih 20 godina zemlja je uspjela da postane i centralni tehnološki hab za taj dio Evrope, a dva sektora gdje su se istakli je IKT i proizvodnja baterija.
Prema indeksu kompetetivnosti IT sektora, Poljska je ove godine došla na 3. mjesto u regionu, odmah iza Estonije i Litvanije, a mjereno po broju dostupnih talenata Poljska je broj jedan.
Posljednjih godina, sa promjenom makroekonomske strategije globalnog Zapada, Poljska je postala i jedna od najbitnijih “nearshoring” destinacija na “Starom Kontinentu”. To je prepoznala i automobilska industrija, i sijaset kompanija se okrenulo investiranju u Poljsku.
Najbolji primjer tog trenda je Mercedes, koji trenutno gradi svoju prvu fabriku isključivo za električne kombije.
Sa druge strane, poljske kompanije su u tom periodu stigle do globalnih tržišta. Na primjer, PKN Orlen, multinacionalna rafinerija nafte u vlasništvu države, operiše na svim tržištima sjeverne Evrope, a brendovi kao što su CMYK mogu se vidjeti u šoping centrima širom kontinenta.
Ekonomsko čudo je počelo da “štuca”
I pored stabilnosti koju su gradili godinama posljednjih nekoliko godina pokazalo se ipak kao pogubno za ekonomski motor tzv. CEE regiona.
Prema poslednjem izvještaju OECD-a, privreda poljske je ipak oslabila u uslovima visoke inflacije i opšte neizvijesnosti.
– Industrijska proizvodnja je porasla 5,4 posto u 2022. godini, ali kvartalni rast je ostao volatilan, ekonomija je značajno usporila prvenstveno zbog pada potrošnje privatnih lica i usporavanja investicija – pišu iz OECD-a.
BDP Poljske je tako ove godine u prvom kvartalu rastao 3,8 posto, u odnosu na prethodni kvartal, dok je na godišnjem nivou on iznosio 0,3 posto u prvom i 0,5 posto u drugom kvartalu, a procjene do kraja godine nisu ništa manje bajne.
Iako analitičari tvrde da će Poljska uspjesti da izbjegne recesiju, na primer ING banka u svojim izvještajima ističe da će BDP na kraju godine biti samo 0,4 posto u plusu u odnosu na 2022. godinu. Kako nastavaljaju u svojoj analizi, cijene u maloprodaji i industrijska proizvodnja Poljske nastavljaju da slabe.
Na vrhu liste problema, kao i u većini drugih privreda ovog dijela Evrope, rat u Ukrajini. Dvije najveće posljedice koje Poljska trpi sada već skoro dvije godine su inflacija i masovna emigracija Ukrajinaca.
Kako je upozorila Svjetska banka, “Nacionalni plan obnove i otpornosti” koji finansira EU, može da održi nivo javnih investicija na dovoljno visokom nivou da se izbjegne recesija, ali samo u slučaju da isplate ne budu kasnile.
Što se tiče same inflacije ona je u februaru u Poljskoj bila na vrhuncu, od 18,4 posto, da bi već u julu ona pala na 11 posto. Ipak, glavni razlog pada nisu oštri monetarni rezovi i druga finansijska gimnastika, već popuštanje eksternih šokova, piše u izvještaju Bečkog instituta za međunarodne ekonomske studije (WIIW).
Dolazak Ukrajinaca Poljskoj ipak ide u korist
Sa dolaskom velikog broja ukrajinskih izbjeglica u Poljsku, tamošnje tržište rada je dobilo priliku da popuni veliki broj rupa koje su nastale posljednjih godina. Prema procjenama oko 1,6 miliona ukrajinskih izbjeglica se sjatilo u Poljsku, a pozamašan broj njih je uredno registrovan i dobilo je radne dozvole (njih oko 700.000).
Adam Zuravski iz WIIW ističe da su plate u velikoj mjeri pratile rast inflacije, cijena rada je pala neznatno dok se produktivnost održala na istom nivou, i zaključuje da je inflacija u ovom pogledu čak i “pogodovala Poljskoj”.
Također, dolazak ovako velikog broja izbjeglica otvorilo je vrata Poljskoj i za plan EU da se alocira velika količina sredstava u zemlje u kojima postoje ogromne baze migranata i ljudi koji traže azil.
Ipak, trenutna vladajuća partija “PiS” se protivi ovom dogovoru tvrdeći da će na taj način imati veći priliv ljudi iz Afrike i sa Bliskog Istoka. Da li će Poljska učestvovati ili neće zavisit će od rezultata referenduma koji je zakazan istog datuma kada i parlamentarni izbori, tj. kasnije ovog mjeseca.
