Tokom Hladnog rata, nebom iznad regiona letjele su stotine borbenih aviona. Danas, sa znatno skromnijim vojnim budžetima, tek poneka država osmijeli se na ulaganje u lovačku avijaciju.
Srbija se, nabavkom letelica “mig 29” svrstala u sam vrh regionalnih snaga, uz Rumuniju i Mađarsku.
Evo kako, prema dostupnim podacima, izgleda pregled stanja vojnog vazduhoplovstva u regionu uz moguću rezervu prema “stanju na spisku” i onome što stvarno može da obavlja projektovane vojne zadatke:
Albanija
Albansko ratno vazduhoplovstvo nema borbene avione, pošto su resursi serije prastarih “migova” odavno istekli, a siromašna država ni u jednom trenutku nije pokazala ambicije da nabavi novije.
Ratna avijacija te države je, ipak, tokom protekle godine bila u žiži interesovanja javnosti, pošto je ponudila na prodaju šest lovaca F-7A, kineskih kopija aviona “mig 21”, zatim deset “migova 17”, kao i još nekoliko rashodovanih aviona i helikoptera.
U naoružanju Albanskog ratnog vazduhoplovstva trenutno se nalaze 24 helikoptera, od kojih je najviše lakih Bo-105, kao i jedan novi “erbasov” EC-145. Drugi helikopter tog tipa uništen je u udesu na Skadarskom jezeru početkom godine.
Bugarska
Čekajući povoljan trenutak za odluku o nabavci novih lovaca, Bugarska je sredinom novembra potpisala ugovor o nabavci deset polovnih ruskih motora Klimov RD-33 kojima bi radni vijek sedam “migova 29” bio produžen. Vrijednost ovog ugovora je 51 milion eura. Ti motori, kako navode bugarske Novinite, trebalo je da budu remontovani u Poljskoj za daljih šest miliona evra, ali je poslije silnih komplikacija, taj posao propao.
Bugarska posjeduje i 12 jurišnih “suhoja 25”, ali su od njih, prema lokalnim izvorima, za obavljanje operacija spremni svega dva ili tri. Vlada u Sofiji je, načelno, odobrila nabavku osam višenamjenskih borbenih aviona do 2020. godine za 511 miliona evra i još šest do 2023. godine, navode mediji u Bugarskoj.
U konkurenciji je nekoliko letjelica, uključujući i polovne F-16 koji su bili u sastavu portugalskog ratnog vazduhoplovstva. U igri su i avioni F-16 koji su letjeli za američko ratno vazduhoplovstvo, polovni italijanski “tajfuni”, kao i novi švedski “gripeni”.
Helikopterska flota Bugarskog ratnog vazduhoplovstva uključuje jedan jurišni Mi-24, četiri Mi-17, i šest američkih Bel-206 a očekuje se isporuka još dva ovakva helikoptera.
Rumunija
Vlasti u Bukureštu su prve obavile sveobuhvatnu modernizaciju vazduhoplovnih snaga, pa su od Portugalije kupili 12 polovnih lovaca F-16A i F-16B. U Rumuniju je do sada stiglo ukupno devet letjelica.
Preostala tri aviona očekuju se narednih sedmica, navode rumunski mediji. Istovremeno, Rumunija je u saradnji sa Izraelcima modernizovala 48 lovaca “mig 21bis”, kako bi pokušala da ih proda zemljama čija ratna vazduhoplovstva imaju niže standarde.
Deset ovih letjelica, skoro odmah prodato je Etiopiji. Rumunsko ratno vazduhoplovstvo u sastavu ima i 19 školskih aviona IAR 99, te ukupno 63 helikoptera, od kojih većinu čine “pume” koje se u Rumuniji proizvode po francuskoj licenci.
Ozbiljna modernizacija očekuje i četiri transportna “herkulesa”.
Srbija
Nabavkom još šest “migova 29”, Srbija je stala rame uz rame sa Mađarskom i Rumunijom na listu najmoćnijih ratnih vazduhoplovstava u regionu. U naoružanju se već nalaze četiri starije letelice ovog tipa, koje će, prema najavama, takođe proći kroz ozbiljnu modernizaciju. Osim 10 “migova 29”, srpsko ratno vazduhoplovstvo raspolaže sa dvadesetak starijih aviona tipa “mig 21” i 17 jurišnih “orlova”.
Helikoptersku flotu čini osam letelica Mi-8, tri Mi-17, uključujući i dva koje je Rusija isporučila sredinom godine. Naručena su još četiri helikoptera ovog tipa. Srbija raspolaže i sa 23 trenažna “super galeba”, kao i 14 aviona “lasta 95”.
Hrvatska
Kao i još nekoliko država, i Hrvatska je odlučila da ozbiljnom modernizacijom “migova 21bis” “premosti” vreme do konačne odluke o nabavci novih lovaca, pa je u Ukrajinu poslala svoje letjelice na remont. U toj državi kupila je još pet letjelica tog tipa. Sredinom 2015. godine, ti avioni su “prošli” tehnički pregled i bili spremni za borbene zadatke, kako je saopštilo hrvatsko ministarstvo odbrane.
Osam mjeseci kasnije, Hrvatsko ratno vazduhoplovstvo ostalo je sa svega tri operativna aviona, dok je pet povučeno iz upotrebe, a zemlju je tresao ozbiljan politički i korupcionaški skandal, pošto se ispostavilo da Zagreb u Ukrajini nije dobio ono što je platio.
Hrvatski Jutarnji list je tada pisao da su “migovi” “sklepani” tako što su na bugarski trup zalijepljena krila aviona iz Alžira, dok rezervoari za gorivo potiču sa aviona iz sastava bivšeg SSSR-a.
Da stvar bude komplikovanija, Bugarska je prethodno zvaničnicima NATO predala dokumentaciju o uništavanju kompletne flote aviona “mig 21”. Hrvatska avijacija ima u sastavu i šest protivpožarnih “kanadera”, 17 “pilatusa” PC-9m, dok je nedavno stiglo 16 lakih izviđačkih helikoptera “kajova voriora”.
Ti helikopteri su poklon iz SAD, a remont je platila Hrvatska. Hrvatska još na raspolaganju ima helikoptere Mi-8 i Mi-17.
Bosna i Hercegovina
Poput Albanije, ni BiH nema nameru da se naoružava borbenim avionima, ali je u planu nabavka 12 novih “eurokoptera” As-332 “super puma” vrednih 300 milona eura.
Kako pišu mediji, ti helikopteri trebalo bi da budu nabavljeni do 2025. godine. Vazduhoplovstvo BiH na raspolaganju ima pet helikoptera Bel UH-1H, devet “gazela” i osam letelica Mi-8.
Crna Gora
I vlasti u Podgorici su, svojevremeno, odlučile da konzerviraju ili rashoduju većinu letjelica koje su poslije osamostaljenja te države ostale na aerodromu Golubovci. Početkom godine, vlasti u Podgorici su odlučile da prodaju te avione, nadajući se da na tržištu postoji interes za kupovinu četiri “super galeba”, tri “utve-75”, kao i rezervnih dijelova, alata, motora i ostale opreme.
Strateški, Crna Gora je prednost dala helikopterskim snagama u odnosu na avione. Suštinski, Crna Gora na raspolaganju ima 11 “gazela”, ali većinu očekuje ozbiljan remont. Slovenija Slovenija je još jedna država u regionu koja nema potrebu za ratnim vazduhoplovstvom, pa na raspolaganju ima 11 školskih “pilatusa” PC-9M, koji u slučaju potrebe mogu obavljati i borbene zadatke.
Srž slovenačkog vazduhoplovstva čine helikopteri, i to po četiri “Džet rendžera” i “kugara”, kao i osam višenamenskih Bel-412. Zaštitu slovenačkog vazdušnog prostora obavljaju Mađari sa svojim “gripenima”.
Mađarska
Sa ukupno 14 polovnih švedskih “gripena”, mađarsko ratno vazduhoplovstvo smatra se najopremljenijim u regionu. Te letelice su u Mađarsku stigle 2006. godine i nose oznaku HU, a u suštini predstavljaju mješavinu dve podvarijaante te letelice. Dvije od tih letjelica su trenažni dvosjedi, a Budimpešta ih je iznajmila na 20 godina, s tim da po isteku ugovora postaje vlasnik letjelica.
Mađarska se sprema i za nabavku transportnih aviona, kako bi se rješila četiri “antonova” An-26. Poseban problem za Mađare predstavlja flota helikoptera, u čijem se operativnom sastavu nalaze svega dve letelice Mi-8t, koje je Budimpešti svojevremeno, poklonila Finska, četiri ispravna Mi-17, te dva jurišna Mi-24P.
Prema različitim izvorima, Mađari su o nabavci novih helikoptera pregovarali i sa Rusima i sa Amerikancima, ali su oba plana, iz različitih razloga, propala. Budimpešta je voljna da na nove helikoptere potroši oko 490 miliona dolara. Kako bi nekako “premostili” ovaj problem, Mađari su sredinom godine sa Rusima dogovorili remont pet helikoptera Mi-17.
(RTS)
