Kineski prodor u Istočnu Evropu otežan je činjenicom da brojne države nisu zadovoljne neispunjenim obećanjima o ulaganjima i nizom problema vezanim za ove investicije.
Kina je uspostavila takozvani okvir 16+1 kao način da pojača svoje prisustvo u Istočnoj Evropi.
Članice tog okvira su 11 zemalja Evropske unije, poput Poljske, Mađarske i Estonije, te pet balkanskih država, među kojima i BiH.
Nezgodni primjeri iz Crne Gore i Srbije
Šefovi ovih zemalja se sastaju na godišnjem forumu radi privlačenja kineskih investicija u infrastrukturu. No, mnoge od ovih država su razočarane nedostatkom investicija iz Kine, rekli su izvori za američki Bloomberg, prenosi BiznisInfo.
Države su, između ostalog, nezadovoljne činjenicom da Kina preferira kredite umjesto keša, i sada shvataju da su bolji ugovori mogući unutar okriva EU, naprimjer preko Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD).
Neki od projekata koji su se realizovali sa kineskim novcem privukli su neželjenu pažnju.
Rastući troškovi izgradnje autoputa u Crnoj Gori naveli su vašingtonski Centar za globalni razvoj da ovu državu označi naročito izloženu riziku od duga. Ostim toga, tender za brzu prugu između Budimpešte i Beograda izazvao je istragu Evropske komisije.
– Osjećaj nelagode u vezi sa cijelom šemom prisutan je neko vrijeme – rekao je Jan Weidenfeld, iz Mercator instituta za kineske stucije u Berlinu.
Uslovi za projekte su, unutar 16+1 grupe, viđeni sličnim onima koji se nude afričkim državama, što znači da su neke zemlje čak uvrijeđene, rekao je on.
– Taj paket jednostavno nije toliko atraktivan koliko Kina želi da se povjeruje – naglasio je.
Okvir 16+1 kontraverzan je od samog početka 2012. godine. Svake godine se predstavnici država sastaju sa kineskim premijerom i njegovim saradnicima. Fokus je na projektima koji potpadaju pod „kišobran“ velike kineske inicijative za razvoj infrastrukture „Pojas i put“.
Od samog početka, evropski zvaničnici su zabrinuti da je to zapravo pokušaj Kine da odvoji siromašniji istočni dio Evrope.
Podijeli pa vladaj
U izvještaju Evropskog vijeća iz decembra 2017. navodi se da „nema sumnje da je 16+1 dio široke prakse podijeli pa vladaj“.
Problemi koji sada nastaju u forumu 16+1 izazivaju zadovoljstvo u Briselu, kao i u ključnim članicama EU, poput Njemačke i Francuske. Njemačka je naročito glasan kritičar formata 16+1.
Njemačkoj, naime, ne smeta da države istočne Evrope razvijaju svoje veze sa Kinom, ali ne na štetu zajedničke evropske politike prema Kini. Postoji, naime, rizik da kineske investicije povlače političe usluge zauzvrat, naveo je jedan zvaničnik.
Piotr Buras, šef Varšavskog biroa za vanjske odnose Vijeća Evrope, rekao je da postoji razlika u očekivanjima i ponudi kada je riječ o odnosima Kine i nekih država.
Naveo je primjer Poljske, koja bi voljela više takozvanih greenfield investicija, odnosno otvaranja novih savremenih postrojenja, dok je Peking s druge strane nudi ugovore za izgradnju infrastrukture, preferencijalni tretman i kupovinu postojećih tehnoloških kompanija.
Građani drugog reda
Neefikasnost i bespotrebno miješanje države su također prigovori nekih od članica foruma.
Uprkos svim razočarenjima, blok 16+1 vjerovatno neće biti odbačen, navodi Bloomberg. Zemlje i dalje cijene godišnje sastanke sa kineskim premijerom, i smatraju da ovaj okvir podiže njihov rejting u kineskim provincijama koje imaju novca za investicije. To je naročito važno za najmanje članice foruma.
S druge strane, profesor na Univerzitetu Renmin Wang Yiwei ima drugačije mišljenje. On objašnjava da su zemlje istočne Evrope prihvatile Kinu jer su zapravo njihov stanovnici građani drugog reda u Evropi.
– Ovdje se ne radi o tome da Kina dijeli Evropu. Stanovnici Istočne i Centralne Evrope su građani drugog reda u Evropi, čak i ako se pridruže EU. Zbog toga oni sada gledaju ka istoku – kazao je on.
