Svijetom se širi novi talas masovnih otpuštanja, koji zahvata gotovo sve ključne industrije – od tehnologije i financija do energetskog sektora, maloprodaje i transporta. Prema procjenama analitičara, 2025. godina već sada spada među najintenzivnije kada je riječ o restrukturiranju radne snage u velikim korporacijama.
Razlozi su kombinovani: usporavanje globalne ekonomije, rast troškova kapitala, geopolitičke napetosti i sve šira primjena vještačke inteligencije koja mijenja strukturu poslova.
Tehnološki sektor predvodi otpuštanja
Iako je upravo tech industrija godinama bila motor rasta i zapošljavanja, sada ona vodi u smanjenju broja radnika. Među kompanijama koje su već provele velike rezove ili ih provode:
-
Amazon – smanjenje hiljada korporativnih pozicija radi racionalizacije strukture
-
Meta – novi krug rezova nakon što je od 2022. ukinuto više od 21.000 radnih mjesta
-
Block (fintech) – plan uklanjanja oko 1.000 pozicija
-
Wayfair, Workday i druge IT firme – manja potražnja za uslugama i prevelika proširenja tokom pandemije sada uzimaju danak
Istovremeno, investitori vrše pritisak da se kompanije prilagode novom poslovnom ciklusu i oslanjaju na automatizirana rješenja kako bi smanjile troškove.
Maloprodajni i logistički sektor takođe režu troškove
Otpuštanja nisu ograničena samo na tehnološke gigante. Veliki maloprodajni i uslužni lanci prilagođavaju se slabijoj potrošnji i manjoj marži:
-
Starbucks je otpustio oko 900 zaposlenih u korporativnom dijelu
-
UPS je smanjio i operativno i administrativno osoblje u desetinama hiljada pozicija
-
Target i drugi trgovinski lanci uvode dublju automatizaciju i zatvaraju neprofitabilne prodavnice
Potrošačke navike mijenjaju se brže nego ikad, dok se robni lanci i dalje bore s posljedicama inflacije i prekida u globalnom snabdijevanju.
Energetski i industrijski sektor ulazi u najveće restrukturiranje u desetljećima
Energetske kompanije suočavaju se s prelaskom na obnovljive izvore, padom profitabilnosti u nekim tržištima i potrebom da moderniziraju poslovanje. Primjeri:
-
Chevron – smanjenje do 20% radne snage do 2026.
-
Exxon Mobil – najavljeno ukidanje oko 2.000 pozicija
-
Industrijski konglomerati u Evropi i Aziji provode digitalizaciju koja zamjenjuje klasične proizvodne uloge
Za mnoge kompanije, ovo nije samo rez troškova, nego potpuno restrukturiranje modela poslovanja.
Finansijski sektor nije pošteđen
Banke i osiguravatelji se suočavaju s padom profitnih marži, rastom operativnih troškova i digitalizacijom finansijskih usluga.
-
UBS planira ukidanje do 10.000 radnih mjesta do 2027. kao dio integracije Credit Suissea
-
Brojne investicione banke smanjuju timove za analitiku i rizik, jer ih zamjenjuju AI alati
-
Osiguravajuće kuće režu troškove administracije i prodajne mreže
Finansije ulaze u period u kojem se više traže IT stručnjaci nego klasični bankari.
AI kao ključni okidač: 41% kompanija očekuje daljnja smanjenja
Prema podacima Svjetskog ekonomskog foruma, čak 41% globalnih kompanija očekuje smanjenje zaposlenih u narednih pet godina zbog primjene vještačke inteligencije i automatizacije. AI sve više preuzima:
-
administrativne poslove
-
procese obrade podataka
-
upravljanje lancima snabdijevanja
-
dio analitičkih i pravnih funkcija
Istovremeno se otvaraju nove pozicije u oblastima poput digitalnih operacija, cyber sigurnosti, cloud infrastrukture i razvoja AI sistema – ali to ne kompenzira broj radnih mjesta koja nestaju.
Koliko je radnih mjesta ugroženo?
Prema globalnim evidencijama:
-
desetine hiljada otkaza već su najavljene,
-
stotine hiljada radnih mjesta bi moglo nestati do kraja 2025.,
-
brojke su uporedive sa velikim talasima otpuštanja nakon dot-com krize i postpandemijskog pada potražnje.
Regije poput SAD-a i Zapadne Evrope najteže su pogođene, dok zemlje poput Indije, Poljske, Češke, Vijetnama i Meksika bilježe porast zapošljavanja zbog prebacivanja proizvodnih procesa (tzv. nearshoring i friendshoring).
Šta to znači za tržište rada u BiH i regionu?
Iako globalni val otpuštanja još nije u punoj snazi pogodio Zapadni Balkan, očekuju se sljedeći efekti:
-
moguće usporavanje zapošljavanja u IT sektoru
-
prelazak dijela poslova iz Zapadne Evrope prema jeftinijim tržištima, što može biti i prilika
-
veća potražnja za stručnjacima u robotici, automaciji i AI alatima
-
pojačana konkurencija na tržištu freelancinga i outsourcinga
U isto vrijeme, region je i dalje atraktivan za otvaranje novih proizvodnih pogona, jer firme traže zemlje s nižim troškovima poslovanja.
Transformacija rada tek počinje
Globalni talas otpuštanja nije izolovan događaj, već dio duboke transformacije kroz koju prolazi svjetska ekonomija. Kombinacija vještačke inteligencije, tehničkih inovacija, pritiska investitora i usporavanja tržišta stvara radno okruženje u kojem će:
-
nestajati tradicionalni poslovi,
-
rasti potražnja za digitalnim i inženjerskim vještinama,
-
kompanije sve brže mijenjati svoje organizacione strukture.
Za tržišta poput BiH i regiona to može značiti i rizike i prilike – u zavisnosti od toga koliko brzo se ekonomije prilagode novom globalnom ciklusu.
Preuzimanje teksta dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora i postavljanje linka ka originalnom tekstu na BiznisInfo.ba
