Trinaesta međunarodna konferencija o optičkim vlaknima u pristupnim mrežama (International Workshop on Fiber Optics in Access Network – FOAN2025) uspješno je završena 11. septembra u poljskom gradu Szczecinu.
Organizator ovog događaja, profesor dr. Edvin Škaljo, iz Szczecina nosi predivne uspomene i, s “punim baterijama”, spreman je za daljnji rad na naučnom i organizacionom polju.
FOAN konferencije i radionice do sada su održane u 11 različitih gradova širom Evrope, kao i jednom u Aziji. Ono što FOAN uvijek izdvaja jesu kvalitetan program, izuzetni učesnici te posebna mjesta na kojima se događaji održavaju.
FOAN2025 je tehnički sponzorisan i podržan od strane: Privredne komore FBiH, IEEE Photonics Society, IEEE Poland Chapter, Evropske platforme Photonics21, Fraunhofer Heinrich Hertz Instituta iz Berlina, te West Pomeranian University of Technology u Szczecinu.
Nesebičnu pomoć, pored lokalnog organizacionog komiteta iz Szczecina na čelu s profesorom Patrykom Urbanom, pružile su i kolege sa Univerziteta u Ljubljani i Brno University of Technology (BUT). Bez njihove podrške, FOAN2025 zasigurno ne bi bio ovako uspješan.
Kvalitetan program, izuzetni učesnici te posebna mjesta
Radovi prezentirani na dosadašnjim FOAN konferencijama/radionicam objavljeni su u bazi IEEE Xplore i indeksirani najpriznatijim indeksima koji uključuju Web of Science i Scopus citatne baze. Isto se uskoro očekuje i za radove sa FOAN2025 konferencije.
Mjesto održavanja konferencije: Szczecin
Szczecin, lučki grad na krajnjem zapadu Poljske, smješten je na mjestu gdje se rijeka Odra ulijeva u Baltičko more, te je bliži Berlinu nego Varšavi. Grad ima dinamičnu i bogatu historiju – kroz vijekove je bio dio Švedske, Njemačke (odnosno Pruske) i Poljske. Poljaci s ponosom ističu da je prva poljska zastava podignuta upravo ovdje.
Szczecin je grad koji se stalno razvija i dograđuje, a osim prepoznatljivog vizuelnog identiteta, posebno ga krasi stanovništvo koje iskreno voli svoj grad, svaku njegovu zgradu i ulicu.
Do sada održne FOAN konferencije/radionice: Moskva (2010), Budimpešta (2011), Sankt Peterburg (2012), Almati (2013), Brno (2015), Lisabon (2016), Minhen (2017), Sarajevo (2019), Ljubljana (2021), Valencija (2022), Gent (2023) i Atina (2025)
Učesnici
FOAN tim, koji čini 25 eksperata iz oblasti optičkih vlakana i pristupnih telekomunikacijskih mreža iz 13 različitih zemalja Azije, Evrope i Sjedinjenih Američkih Država, bio je izuzetno dobro prihvaćen. Siguran sam da bismo bili lijepo dočekani i da nismo donijeli sve što jesmo, a donijeli smo 25 prezentacija o najnovijim zbivanjima u ovom području.
Prezentacije pune korisnih informacija
Prezentacije su, kako je naglasio predsjednik uprave jedne kompanije, bile izuzetno bogate korisnim informacijama, a sve je predstavljeno na prijateljski i pristupačan način. Ugodnost izlaganja, kvalitetne rasprave za dva okrugla stola, kao i opuštene pauze za kafu, čine FOAN uvijek nezaboravnim događajem.
O čemu se govorilo
Prva tema koja je obrađena bila je razvoj biznisa zasnovanog na svjetlosnim, odnosno fotoničkim tehnologijama na globalnom nivou, s posebnim fokusom na Evropu. Iz izlaganja smo mogli čuti da Evropa gubi primat u industriji vezanoj za ove tehnologije. Evropska unija je svoju vodeću poziciju najprije izgubila od Kine još 2011. godine, a nedavno (2023.) i od Sjedinjenih Američkih Država.
Zabrinutost zbog ovakvih trendova je opravdana, ali, kao i uvijek, ovakve promjene otvaraju i nove prilike. Iako se danas najveće kompanije iz ovog sektora nalaze izvan Evropske unije, EU svoju šansu vidi u malim i srednjim preduzećima, koja bi trebala biti sposobna da pomoću fotoničkih elemenata i tehnologija unaprijede kvalitet života svojih građana. Upravo takve kompanije, zajedno s akademskom zajednicom, bile su prisutne u Szczecinu na FOAN-u.
Zatim jedna cijela sesija o kriptografiji na kvantonom nivou. Poznata priča o Bobu i Alice iz svijeta kriptografije analizirana je s aspekta dužine svjetlosnog puta po optičkom kablu, tj. maksimalne dužine veze, kao i mogućnosti primjene u mrežama namijenjenim krajnjim korisnicima.
Kada je riječ o maksimalnoj udaljenosti, trenutna granica iznosi oko 1000 km, što je relativno malo u globalnim okvirima, pa je jasno da će u budućnosti biti potrebni repetitori, koji još uvijek nisu razvijeni. Tokom sesije predstavljeni su najnoviji radovi koji se bave ovim izazovom. Važno je podsjetiti da se trenutno smatra kako je Quantum Key Distribution (QKD), koja se temelji na zakonima kvantne fizike, najsigurnija forma kriptografije. Kod QKD-a, čitanje informacije na nivou pojedinačnog fotona nije moguće bez promjene njegovog stanja. I samo ako nije bilo pokušaja prisluškivanja taj ključ se može koristiti.
S druge strane, kvantna kriptografija na kraćim udaljenostima, posebno za FTTH mreže, do nedavno je bila nezamisliva. Ipak, pokazalo se da i ovdje postoji mogućnost primjene. Prikazano je kako refleksija ograničava maksimalan broj korisnika po jednom vlaknu, koji trenutno iznosi osam.
Fokus FOAN2025 bio je i na integrisanoj optici, tehnologiji koja teži da zamijeni trenutnu elektroniku zasnovanu na električnim signalima. Jasno je naglašeno: ono što je tranzistor u elektronici, to je Mach-Zehnderov modulator u integrisanoj optici. Učesnicima je demonstriran ruter koji u potpunosti radi na optičkom nivou, sa 32 x 32 porta. Predstavnici španske kompanije iPronics, zajedno s kolegama iz Tajvana (vodeće zemlje u proizvodnji čipova), nesebično su odgovarali na pitanja prisutnih. S optimizmom očekujemo dalji rast i napredak u integraciji i koncentraciji optičkih komponenti.
Ipak, FOAN konferencija je prije svega usmjerena na tehnologije koje omogućavaju brži i kvalitetniji internet, kao i druge usluge za krajnje korisnike. U tom pravcu, učesnici su imali priliku čuti od predstavnika kompanije Orange Telecom kako vještačka inteligencija skraćuje vrijeme detekcije uzroka problema sa 30 minuta na svega nekoliko sekundi, a ta se informacija automatski prosljeđuje tehničkom osoblju. Bilo je riječi i o podvodnim bežičnim komunikacijama, modifikacijama optičkih sistema, kao i o upotrebi optičkih vlakana u indonezijskim željeznicama.
Šta reći na kraju? Jedna zaokružena priča – od nove generacije tranzistora do indonezijskih željeznica – u izuzetno ugodnoj i prijateljskoj atmosferi, u gradu punom ljudi koji vole svoj grad kao niko koga sam do sada sreo, ali vole i goste, koji to odmah osjete.
Edvin Škaljo je dugogodišnji radnik BH Telecoma, trenutno na poziciji specijaliste, te redovni profesor na Univerzitetu u Sarajevu, saizborom za oblast Elektronika. Potpredsjednik je Inžinjerske komore i, iznad svega, ponosni Bosanac i Hercegovac.
Na međunarodnom planu, osim što predsjedava FOAN serijom konferencija i radionica, Edvin Škaljo je glavni i odgovorni urednik međunarodnog naučnog časopisa Fiber and Integrated Optics, koji je indeksiran u relevantnim bazama poput Web of Science i Scopus. Poznat je i kao jedan od dva učesnika konkursa za Generalnog direktora BH Telecoma.
